Rozmowa z Janem Michałem Małkiem, fundatorem Polsko-Amerykańskiej Fundacji Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego (PAFERE), członkiem Mont Pelerin Society]
Dlaczego zdecydował się Pan na powołanie Fundacji? Jak to się zaczęło, skąd pomysł?
Gdy w połowie lat 80. XX wieku w Europie Środkowo-Wschodniej system socjalistyczny chylił się ku upadkowi, wielu działaczy niepodległościowych na Zachodzie stawiało następujące pytanie: co dalej? Jaki ustrój gospodarczy będzie najlepszy dla Polski po odzyskaniu wolności? Osobiście byłem przekonany, że po 45 latach doświadczeń z różnymi odmianami socjalizmu, czy to w wersji narodowej, czy międzynarodowej, Polacy będą szczególnie wyczuleni na wszelkiego rodzaju zakusy socjalistyczne. Pytaniem, jakie mnie jednak wówczas nurtowało było, skąd w zasadzie Polacy mają wiedzieć na czym polega kapitalizm i jakimi zasadami kieruje się gospodarka wolnorynkowa. Doszedłem do wniosku, że najważniejszym zadaniem dla Polaków mieszkających na Zachodzie, czyli funkcjonujących w systemie wolnej gospodarki, jest rozwinięcie działalności edukacyjnej ukazującej rodakom w Polsce na czym polega prawdziwy kapitalizm. Swoją działalność na rzecz edukacji ekonomicznej w Polsce i wśród Polonii amerykańskiej zacząłem 17 lat temu, głównie poprzez tłumaczenia i sponsorowanie tłumaczeń z angielskiego na polski i udostępnianie polskim czytelnikom literatury popularno-naukowej z dziedziny ekonomii wolnorynkowej ukazującej mechanizmy szybkiego rozwoju gospodarczego i powstawania narodowego dobrobytu. W ten sposób znalazło się, na polskim rynku kilkanaście książek i wiele innych publikacji. W roku 2000, dla ułatwienia kontynuacji tej działalności, powołana została w Stanach Zjednoczonych fundacja o nazwie Polish-American Foundation for Economic Research and Education (PAFERE). Należą się tu wielkie podziękowania amerykańskiej fundacji Atlas Economic Research Foundation za jej bezinteresowne doradztwo i pomoc w przeprowadzeniu procesu urzędowego zarejestrowania naszej fundacji. Do osiągnięć PAFERE po roku 2000 można zaliczyć w Polsce m.in. publikację kolejnych pozycji książkowych, dobrze rozwijający się portal internetowy (www.pafere.org), dwie konferencje międzynarodowe, a przede wszystkim wzbudzenie zainteresowania ekonomią i wolnym rynkiem wśród szeregu wspaniałych, ambitnych i zdolnych młodych ludzi, chcących krzewić te idee dla dobra kraju. Między innymi ten zapał pozwolił na powołanie odrębnej fundacji PAFERE Polska w roku 2007.
Z kim współpracuje i zamierza współpracować Fundacja? Na jakie środowiska jest najbardziej otwarta? W Radzie Programowej Fundacji zasiadają wybitne osobistości polskiej nauki i światowej klasy amerykańscy eksperci…
Fundacja współpracuje i zamierza współpracować z każdym, kto pragnie szybkiego rozwoju kraju i wzrostu jego siły poprzez popularyzację wiedzy o zasadach ekonomii wolnorynkowej. Fundacja najbardziej otwarta jest na środowiska studenckie i religijne, pragnące zwalczać mentalność socjalistyczną, która z samej swej natury jest sprzeczna z duchem chrześcijaństwa i prowadzi do społecznie zgubnych konsekwencji. Szczególnie zależy nam na docieraniu z tym przesłaniem do duchowieństwa przekonując, że najważniejszym imperatywem ekonomicznym jest przykazanie „Nie kradnij!” w najszerszym jego znaczeniu. Stosowanie się do niego zarówno przez władze, jak i przez obywateli, jest podstawowym warunkiem optymalnego rozwoju gospodarczego i dobrobytu. Dla wierzących Dekalog pochodzi od Boga, a więc podobnie jak zakazując pozbawiania ludzkiego życia przykazaniem „Nie zabijaj!”, Bóg uświęcił ludzkie życie, tak i zakazując złodziejstwa przykazaniem „Nie kradnij!” – uświęcił ludzką własność. To drugie przykazanie jest jednak przez wiernych, delikatnie mówiąc, ogólnie niedoceniane, a skutki jego nieprzestrzegania rzadko bywają omawiane przez duchowieństwo. Większość chrześcijan nie widzi również sprzeczności między swoją wiarą a socjalizmem, który jest przecież oparty na odrzucaniu prawa człowieka do własności prywatnej. Nasze przesłanie godzi więc w istotę socjalizmu, którego celem i kwintesencją jest, na co zwracał szczególną uwagę Karol Marks, „likwidacja własności prywatnej”, co praktycznie oznacza rabunek tej własności. Socjalizm dla realizacji tego celu dopuścił się niesłychanych w dziejach ludzkości zbrodni, które kosztowały życie stu kilkudziesięciu milionów ludzi. Każdego, kto uważa że edukacja w tym kierunku ma sens i może służyć społeczeństwu, zapraszamy do współpracy.
Minęło półtora roku od momentu oficjalnej rejestracji Fundacji w Polsce. Jak Pan ocenia ten okres działalności Fundacji?
Funkcjonowanie fundacji, podobnie zresztą jak przedsiębiorstw, obwarowane jest w Polsce spełnieniem wielu warunków biurokratycznych, przez co sam proces rejestracji ciągnął się bardzo długo. Pierwszych 18 miesięcy działalności oceniam pozytywnie: gościliśmy w Polsce na nasze zaproszenie kilka znamienitych postaci. Thomas E. Woods w ciągu zaledwie 4 dni pobytu w Polsce spotkał się z blisko tysiącem młodych ludzi, udzielił kilkunastu wywiadów, wygłosił dwa wykłady dla duchownych. Do udanych zaliczam także wizyty prezesa Fundacji Atlas, dr. Alejandro A. Chafuena i wywiady w wysokonakładowych mediach, dr Daniela Mitchella z CATO Institute oraz wykłady dr. Adolpho Lindenberga, którego wizytę współorganizowaliśmy wspólnie ze Stowarzyszeniem Kultury Chrześcijańskiej im. ks. Piotra Skargi. W I edycji konkursu Magister PAFERE na najlepsze prace magisterskie z dziedziny ekonomii zgłoszono ponad trzydzieści prac, co można uznać za rezultat zadowalający. W ocenie jurorów konkurs stał na bardzo wysokim poziomie, co z pewnością musi cieszyć przed kolejną edycją.
Nie można pominąć również naszej działalności niewidocznej bezpośrednio dla szerszej publiczności, aczkolwiek równie ważnej. Mam tu na myśli wsparcie wydania kilkunastu książek, ich tłumaczenia, a także ich wysyłkę do bibliotek wyższych uczelni. Wspomnę jeszcze, że dzięki finansowej pomocy Fundacji PAFERE na Stronie Prokapitalistycznej (www.kapitalizm.republika.pl) regularnie ukazują się tłumaczenia artykułów poruszających bieżące zagadnienia ekonomiczne.
Jakie są plany Fundacji na najbliższy rok?
Fundacja stale się rozwija co widać chociażby po ilości odwiedzin naszej strony internetowej. Realizujemy kilka projektów jednocześnie, z których najważniejsze to II edycja konkursu Magister PAFERE. Ponadto, na wrzesień 2009 roku, przygotowujemy dwudniową międzynarodową konferencję poświęconą wielkiemu myślicielowi, Frédéricowi Bastiatowi. Ten francuski mąż stanu nie jest w Polsce dostatecznie spopularyzowany, a wielka szkoda, bo prostota i jasność wywodu, w jakim tłumaczy on podstawowe zagadnienia ekonomiczne powoduje, że jego dzieła powinny być niemalże lekturą obowiązkową każdego młodego Polaka. Fundacja współorganizowała i współfinansowała obóz językowy dla młodzieży Liberty Camp. Ponieważ zarówno uczestnicy, jak i organizatorzy są z rezultatów tego przedsięwzięcia usatysfakcjonowani, w przyszłości będziemy organizować kolejne obozy dla młodzieży chcącej łączyć przyjemność pogłębiania wiedzy ekonomicznej z możliwością nauki języka angielskiego. Nadal będziemy również zapraszać do Polski znanych gości zagranicznych, którzy swoimi osiągnięciami i wiedzą mogą służyć młodemu pokoleniu w edukacji wolnorynkowej.
Jak Pan widzi przyszłość fundacji i jej miejsce w polskiej sferze publicznej?
Fundacja, dzięki solidarnemu współdziałaniu członków zespołu, ludzi energicznych, ideowych i troszczących się o przyszłość kraju, a nawet i całej zachodniej cywilizacji, ma wszelkie warunki na pomyślny rozwój dla dobra ogółu.
Dziękuję za rozmowę
Rozmawiał Konrad Rajca
(8 grudnia 2008)
Jan Michał Małek, stojący na czele Fundacji, to założyciel i prezes PAFERE, Polak mieszkający na stałe w Kalifornii od roku 1967. Z wykształcenia inżynier chemik, absolwent Politechniki Warszawskiej; z powołania prywatny przedsiębiorca, inwestor oraz ekonomista. Od szeregu lat czynnie uczestniczy w życiu Polonii Amerykańskiej. Zainicjował, współorganizował i sfinansował dwie międzynarodowe konferencje poświęcone tematyce wolnego rynku, jego sumptem również przetłumaczono i wydano w języku polskim ponad 20 prorynkowych książek, setki esejów etc. Jest autorem wielu artykułów dotyczących kwestii ekonomicznych. Aktywnie promuje filozofię działalności gospodarczej, która za podstawę uznaje, iż przykazanie „Nie kradnij!” jest w swoim najszerszym znaczeniu podstawowym i najważniejszym imperatywem ekonomicznym (por. tekst wywiadu zamieszczony w niniejszej publikacji, a także w magazynie „The Freeman – Ideas on Liberty”, wrzesień 1994, str. 486-490). Członek prestiżowego Mont Pélerin Society.
